Από χίλια μύρια κύματα πέρασαν τα τελευταία χρόνια οι μισθοί, γεγονός που δεν άφησε ανεπηρέαστες τις φορολογικές εισπράξεις του κράτους. Ωστόσο η βελτίωση που καταγράφεται στην οικονομία και κατ’ επέκταση στην απασχόληση, αντικατοπτρίζεται πλέον και στα έσοδα του κράτους.
Το μεγαλύτερο πλήγμα δέχθηκαν οι μισθοί τη διετία 2013-2014, καθώς μετά τις αποφάσεις του Eurogroup, το κούρεμα των καταθέσεων και τη συνομολόγηση του μνημονίου με τους διεθνείς πιστωτές, η χώρα βρέθηκε ένα βήμα πριν από την οικονομική καταστροφή. Μάλιστα τότε το κράτος αναζητούσε αγωνιωδώς ρευστότητα για να μπορέσει να πληρώσει τους μισθούς των εργαζομένων στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. Επίσης εκατοντάδες εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα από τη μια μέρα στην άλλη βρέθηκαν χωρίς δουλειά ενώ η ανεργία το 2013 είχε φτάσει σχεδόν στο 16%.
Από ανάλυση των στοιχείων του Τμήματος Φορολογίας διαφαίνεται πως η μεγαλύτερη μείωση στο φόρο εισοδήματος είχε καταγραφεί το 2014 καθώς τα έσοδα είχαν φτάσει στο κατώτατο σημείο των τελευταίων έξι χρόνων και κυμάνθηκαν στα €1,16 δισ. Το 2013 τα πράγματα ήταν πολύ σκούρα για τους εργαζόμενους οι οποίοι μετρούσαν τις ζημιές που είχαν από το κούρεμα των μισθών τους. Μπορεί οι συνολικές εισπράξεις από το φόρο εισοδήματος να ήταν πιο αυξημένες από το 2014, όμως δεν ήταν ικανοποιητικές.
Πηγή του Τμήματος Φορολογίας δήλωσε στον «Φ» πως λόγω της μείωσης των μισθών, τα εισοδήματα πολλών μισθωτών περιορίστηκαν κάτω από τα €19.500 που είναι το αφορολόγητο ποσό και έτσι δεν φορολογούνταν. Συγκεκριμένα για ετήσια εισοδήματα μέχρι €19.500 ο φόρος είναι 0%, από €19.501 μέχρι €28 χιλ. 20%, από €28.001 μέχρι €36.300 25%, από €36.001 μέχρι €60 χιλ. 30% και για εισοδήματα άνω των €60 χιλ. 35%.
Το 2010 οι συνολικές εισπράξεις από το φόρο εισοδήματος ήταν €1.258 δισ. Από αυτές φόρος εισοδήματος ύψους €524 εκατ. καταβλήθηκε από τους εργαζόμενους στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Οι αυτοεργοδοτούμενοι κατέβαλαν φόρο εισοδήματος €59 εκατ. ο οποίος ήταν μειωμένος κατά 4% ή €2,6 εκατ. σε σχέση με το 2009. Το Τμήμα Φορολογίας εισέπραξε την ίδια χρονιά από νομικά πρόσωπα €675,4 εκατ. τα οποία ήταν λιγότερα 8% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Το 2011, παρά το γεγονός ότι η οικονομική κρίση άρχισε να δείχνει τα δόντια της, εισέρευσαν στα κρατικά ταμεία €1,39 δισ. από το φόρο εισοδήματος. Μάλιστα είναι το μεγαλύτερο ποσό εισπράξεων που καταγράφηκε τα τελευταία έξι χρόνια. Συγκεκριμένα οι εργαζόμενοι στο δημόσιο, ημιδημόσιο και ιδιωτικό τομέα πλήρωσαν φόρο ύψους €573 εκατ. Να σημειωθεί πως για τη συγκεκριμένη κατηγορία φορολογουμένων, οι εισπράξεις ήταν κατά 8% αυξημένες σε σχέση με το 2010.
Οι αυτοεργοδοτούμενοι κατέβαλαν φόρο €55 εκατ. ο οποίος μάλιστα ήταν €4 εκατ. χαμηλότερος καθώς άρχισε η κρίση να επηρεάζει αισθητά την ομάδα αυτή των φορολογουμένων. Από την άλλη όμως, τα νομικά πρόσωπα κατέβαλαν εταιρικό φόρο €762 εκατ., ο οποίος ήταν κατά 13% αυξημένος (+€87,2 εκατ.) σε σχέση με την προηγούμενη χρόνια.
Στο €1,36 δισ., κυμάνθηκαν οι εισπράξεις του κράτους για το φόρο εισοδήματος το 2012. Παρατηρήθηκε όμως μια περίεργη κατάσταση: Από τη μια ήταν μειωμένα τα έσοδα από το φόρο εισοδήματος που κατέβαλλαν οι δημόσιοι και οι ημιδημόσιοι υπάλληλοι καθώς και οι εταιρείες, ενώ από την άλλη καταγράφηκε σημαντική αύξηση της τάξης του 48% στις φορολογίες που πλήρωσαν οι αυτοεργοδοτούμενοι. Για τους μεν υπαλλήλους του κράτους, στους οποίους μπήκε ψαλίδι στις απολαβές τους, οι εισφορές τους προς στο φόρο εισοδήματος ήταν μειωμένες κατά 8% ή €17,2 εκατ., και ήταν ύψους €224,2 εκατ. Για τους δε ιδιωτικούς υπαλλήλους υπήρξε αύξηση €6,3 εκατ. αφού κατέβαλαν στα κρατικά ταμεία ποσό €355,1 εκατ. €26,3 εκατ. περισσότερο φόρο εισοδήματος εισέπραξε το κράτος και από τους αυτοεργοδοτούμενους. Συνολικά οι αυτοεργοδοτούμενοι πλήρωσαν φόρο €81,3 εκατ., δίνοντας ουσιαστική ώθηση στα κρατικά έσοδα. Οι εταιρείες κατέβαλαν ποσό €723,3 εκατ. τα οποία ήταν λιγότερα κατά €39,3 εκατ. σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Το 2013 οι συνολικές εισπράξεις για φόρο εισοδήματος ήταν €1,22 δισ. Οι εργαζόμενοι στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα κατέβαλλαν φόρους €157,8 εκατ., οι οποίοι ήταν μειωμένοι κατά 24% ή €49,2 εκατ. σε σχέση με το 2012. Κατά 17% ή €61,5 εκατ. μειώθηκαν και οι φορολογίες που πλήρωσαν οι ιδιωτικοί υπάλληλοι καθώς ο φόρος εισοδήματος κατήλθε στα €293,5 εκατ. Το βαρύ τίμημα της κρίσης πλήρωσαν το 2013 οι αυτοεργοδοτούμενοι τα εισοδήματα των οποίων είχαν συρρικνωθεί σε μεγάλο βαθμό. Ουσιαστικά η συνεισφορά τους στο κράτος από φόρο εισοδήματος μειώθηκε κατά 57% που αντιστοιχεί σε €46,4 εκατ.
Οι αυτοεργοδοτούμενοι πλήρωσαν φόρο €34,9 εκατ. Κοντά στο 3% ή €21,2 εκατ. ήταν η μείωση των φόρων που αφορούν τα εισοδήματά τους οι επιχειρήσεις, καθώς είχε επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό ο κύκλος εργασιών τους. Το 2013 πλήρωσαν εταιρικό φόρο €702,1 εκατ.
Το 2014 οι εισπράξεις από το φόρο εισοδήματος ήταν €1,16 δισ., το 2015 ήταν €1,20 δισ. και το 2016 οι εισπράξεις αυξήθηκαν στο €1,29 εκατ. Να σημειωθεί πως για την περίοδο 2014 – 2016 στα στοιχεία του Τμήματος Φορολογίας δεν υπάρχει αναλυτική ενημέρωση ανά κατηγορία όπως τα προηγούμενα χρόνια.
Δέκα φόροι
Εκτός από το φόρο εισοδήματος, το κράτος είχε έσοδα και από άλλες εννέα φορολογίες: το φόρο ακινήτων, το φόρο κεφαλαιουχικών κερδών, την έκτακτη εισφορά για την άμυνα, τα τέλη χαρτοσήμου, διάφορους άλλους άμεσους φόρους καθώς και την έκτακτη εισφορά που κατέβαλλαν οι εργαζόμενοι και η οποία ίσχυε μέχρι το Δεκέμβριο του 2016.
Οι συνολικές εισπράξεις του Τμήματος Φορολογίας από το 2010 μέχρι το 2016 άγγιξαν το ποσό των €20 δισ., από τα οποία €8,87 δισ. προήλθαν από το φόρο εισοδήματος.
Μάλιστα από το 2013 και εντεύθεν φορολογικά έσοδα διπλασιάστηκαν και σε κάποιες περιπτώσεις τριπλασιάστηκαν λόγω μέτρων που εισήγαγε η Κυπριακή Δημοκρατία με το μνημόνιο προκειμένου να λάβει €7,3 δισ. από τους διεθνείς δανειστές μας.
Τα τελευταία έξι χρόνια έχουν εισπραχθεί €422 εκατ. από το φόρο ακινήτων και €385,8 εκατ. από το φόρο κεφαλαιουχικών κερδών. Ο φόρος κεφαλαιουχικών κερδών επιβάλλεται, σε κεφαλαιουχικά κέρδη που προκύπτουν μετά την 1/1/1980, από τη διάθεση ακίνητης ιδιοκτησίας που βρίσκεται στην Κύπρο ή μετοχών εταιρείας που βρίσκεται στην Κύπρο και έχει ακίνητη ιδιοκτησία. Από το 2010 μέχρι το 2013 καθοδική πορεία καταγράφηκε στην είσπραξη της συγκεκριμένης φορολογίας καθώς τότε είχαν παγώσει οι πωλήσεις των ακινήτων. Άνοδος στα έσοδα παρατηρείται από το 2014 και εντεύθεν.
Την ίδια χρονική περίοδο μπήκαν στα κρατικά ταμεία €2,7 δισ. από την επιβολή έκτακτης εισφοράς για την άμυνα η οποία επιβάλλεται σε μερίσματα, σε τόκους επί των καταθέσεων και σε ενοίκια ατόμων και εταιρειών που είναι κάτοικοι Κύπρου. Να σημειωθεί πως κάτοικοι Κύπρου θεωρούνται τα άτομα που παραμένουν στη χώρα για μία ή περισσότερες περιόδους που ξεπερνούν στο σύνολο τους 183 μέρες και οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται μέσω Κύπρου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μερίσματα και οι τόκοι απαλλάσσονται από την επιβολή έκτακτης αμυντικής εισφοράς. Οι διακυμάνσεις των εσόδων από την έκτακτη εισφορά για την άμυνα ποικίλλουν. Τα δύο χρόνια της βαθιάς κρίσης, δηλαδή την περίοδο του 2013-2014, εισπράχθηκαν τα μεγαλύτερα ποσά καθώς είχε αυξηθεί η φορολογία ενώ από το 2015 και μετά παρατηρείται μείωση των εσόδων. Άλλα €244,2 εκατ. έχουν καταβάλει οι φορολογούμενοι για τέλη χαρτοσήμου που καταβάλλονται με την πώληση ακινήτων και σε άλλες συναλλαγές με το κράτος. Εξάλλου από το 2011 μέχρι πέρυσι από την έκτακτη εισφορά των εργαζομένων στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα το κράτος έβαλε στα ταμεία του €381 εκατ. Άλλα €23,7 εκατ. έχουν εισπραχθεί από άλλους διάφορους άμεσους φόρους. Πόσο €8,3 δισ. εισπράχθηκε από την επιβολή ΦΠΑ από το 2013 μέχρι το 2016.
Το μνημόνιο δεκαπλασίασε τον φόρο ακινήτων
Τα έσοδα του κράτους από το φόρο ακινήτων τα τελευταία έξι χρόνια ήταν €422 εκατ. Μάλιστα από το 2013 μέχρι το 2015 οι εισπράξεις είχαν δεκαπλασιαστεί μετά την αύξηση του φόρου. Ο φόρος ακινήτων έχει ζωή 36 χρόνια καθώς εισήχθη το 1980 και καταργήθηκε το 2016. Από το 1980 μέχρι σήμερα τροποποιήθηκε 15 φορές. Ο συγκεκριμένος φόρος, παρά την ύπαρξη νομοθεσίας δεν καταβαλλόταν κάθε χρόνο. Η πρακτική ήταν μετά την πώληση ενός τεμαχίου, πριν τη μεταβίβαση, να υποχρεωνόταν ο ιδιοκτήτης δηλαδή ο πωλητής, να καταβάλει το φόρο ο οποίος συσσωρευόταν για χρόνια. Η συγκεκριμένη πρακτική εφαρμοζόταν μέχρι το 2010 και το κράτος εισέπραττε ετησίως κατά μέσο όρο €11 εκατ. Πέρυσι ο φόρος μειώθηκε κατά 75%. Το 2010 καταβλήθηκε φόρος ακινήτων €14,1 εκατ., το 2011 €12,3 εκατ., το 2012 ήταν €23,4 εκατ., το 2013 ήταν €102,4 εκατ., το 2014 €108 εκατ., το 2015 €103,7 εκατ. και το 2016 €57,4 εκατ. Φέτος ο φόρος ακινήτων έχει καταργηθεί μετά από απόφαση της Βουλής. Πάντως παρά τη μεγάλη έκπτωση της τάξης της 75% εξακολουθούν 26 χιλ. ιδιοκτήτες ακινήτων να χρωστούν φόρο ακινήτων ύψους €13,3 εκατ. Να σημειωθεί ότι τα ανείσπρακτα ποσά φόρου με τους τόκους και τις επιβαρύνσεις τυγχάνουν του ιδίου χειρισμού μαζί με όλες τις ανείσπρακτες οφειλές και λαμβάνονται εισπρακτικά μέτρα όπως είναι η τοποθέτηση εμπράγματου βάρους επί των ακινήτων του ιδιοκτήτη. Ο φόρος ακινήτων εισπράττεται σταδιακά κατά τη μεταβίβαση των ακινήτων με τόκους και επιβαρύνσεις.
