Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με σοβαρά εργατικά ατυχήματα, τα οποία κοστίζουν την υγεία, τη σωματική ακεραιότητα και σε πολλές περιπτώσεις και την ίδια τη ζωή των εργαζομένων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα ατυχήματα αυτά θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί εάν είχαν τηρηθεί οι διατάξεις που διέπουν τους όρους υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους εργασίας.
Ως εργατικό ατύχημα νοείται κάθε βίαιο συμβάν, που συμβαίνει κατά τη εκτέλεση της εργασίας ή με αφορμή αυτή και εκ του οποίου προκαλείται προσωρινή ή μόνιμη αδυναμία για εργασία ή και θάνατος.
Προϋπόθεση, συνεπώς, για να θεωρηθεί ένας τραυματισμός ή ένας θάνατος ως εργατικό ατύχημα είναι αυτό να έχει συμβεί κατά τον χρόνο παροχής της εργασίας.
Ο «Φ» παρουσιάζει πώς μπορεί ένας εργαζόμενος να εξασφαλίσει επίδομα, σύνταξη ή άλλες παροχές από ένα εργατικό ατύχημα.
Παροχές
Το επίδομα σωματικής βλάβης χορηγείται σε όσους εργάζονται ως μισθωτοί ανεξαρτήτως ηλικίας. Για την καταβολή του επιδόματος, ο εργαζόμενος θα πρέπει να μην είναι ικανός να εργαστεί εξαιτίας εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας και δεν θα πρέπει να λαμβάνει πλήρη μισθό ή αμοιβή από τον εργοδότη κατά το χρονικό διάστημα που δεν εργάζεται.
Οι παροχές αναπηρίας καταβάλλονται στους εργαζομένους για μόνιμες βλάβες που προκλήθηκαν από εργατικό ατύχημα ή από επαγγελματική ασθένεια.
Οι παροχές αναπηρίας περιλαμβάνουν τη σύνταξη αναπηρίας σε περίπτωση που ο ιατρικός σύμβουλος αποφανθεί ότι ο βαθμός αναπηρίας που προκλήθηκε από το ατύχημα είναι τουλάχιστον 20% ή το βοήθημα αναπηρίας σε περίπτωση που ο ιατρικός σύμβουλος αποφανθεί ότι ο βαθμός αναπηρίας που προκλήθηκε από το ατύχημα είναι μεταξύ 10% και 1%. Αν ο βαθμός αναπηρίας είναι κάτω του 10% σε περίπτωση ατυχήματος, ο εργαζόμενος δεν δικαιούται καμία παροχή αναπηρίας. Σε περίπτωση επαγγελματικής ασθένειας, ο βαθμός αναπηρίας από 1% έως 19% θεωρείται ισοδύναμος με το 20%.
Ποιες προϋποθέσεις
Δεν υφίστανται ασφαλιστικές προϋποθέσεις για την καταβολή του επιδόματος σωματικής βλάβης ή των παροχών αναπηρίας.
Αρκεί ο εργαζόμενος να ήταν υπάλληλος την ημέρα που επήλθε το ατύχημα ή η επαγγελματική ασθένεια και το ατύχημα να συνέβη ενόσω ο εργαζόμενος τελούσε τα καθήκοντά του.
Επίδομα σωματικής βλάβης
Το επίδομα σωματικής βλάβης καταβάλλεται σε κάθε εργαζόμενο που δεν δύναται να εργαστεί ως αποτέλεσμα ενός εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας για μέγιστη διάρκεια 12 μηνών από την ημερομηνία του ατυχήματος ή εκδήλωσης της ασθένειας.
Το ύψος του επιδόματος σωματικής βλάβης είναι ίσο με αυτό του επιδόματος ασθενείας. Ωστόσο, το ελάχιστο ποσό που καταβάλλεται ως επίδομα στα άτομα με εισόδημα χαμηλότερο των βασικών ασφαλιστέων αποδοχών είναι ίσο με τις βασικές ασφαλιστέες αποδοχές.
Παροχές αναπηρίας
Οι παροχές αναπηρίας καταβάλλονται σε μισθωτούς οι οποίοι, λόγω εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας, υπέστησαν την απώλεια σωματικών ή ψυχικών ικανοτήτων σε βαθμό άνω του 10%, με εξαίρεση τις περιπτώσεις πνευμονοκονίασης που καλύπτονται από 1% και πάνω.
Οι παροχές αναπηρίας μπορεί να χορηγούνται με τη μορφή ενός εφάπαξ ποσού ή σύνταξης, ανάλογα με τον βαθμό αναπηρίας.
Το εφάπαξ ποσό καταβάλλεται για βαθμό αναπηρίας από 10% έως 19% και η σύνταξη για βαθμό αναπηρίας τουλάχιστον 20% (δεν καταβάλλεται επίδομα για περιπτώσεις αναπηρίας κάτω του 10%).
Η σύνταξη αναπηρίας αποτελείται από τη βασική και τη συμπληρωματική σύνταξη και καταβάλλεται ως εξής: Το εβδομαδιαίο ποσό της βασικής σύνταξης για βαθμό αναπηρίας 100% ισοδυναμεί με το 60% των εβδομαδιαίων βασικών ασφαλιστέων αποδοχών με δυνατότητα αύξησης στο 80%, 90% ή 100%, ανάλογα με την ύπαρξη ενός, δύο ή τριών εξαρτώμενων μελών.
Η σύνταξη αναπηρίας για βαθμό αναπηρίας κάτω του 100% είναι ανάλογη με τον βαθμό αναπηρίας. Αν ο βαθμός αναπηρίας του δικαιούχου είναι κάτω του 100% (και προβλέπεται να είναι μόνιμος) κι αν ο δικαιούχος δεν μπορεί να εργαστεί εξαιτίας της αναπηρίας, η σύνταξη αναπηρίας –βασική και συμπληρωματική– μπορεί, εάν συμφέρει περισσότερο τον δικαιούχο να υπολογιστεί βάσει ενός βαθμού αναπηρίας που ισοδυναμεί με ποσοστό βάσει του οποίου θα υπολογιζόταν η σύνταξη ανικανότητας.
Το επίδομα τακτικής φροντίδας παρέχεται σε ποσοστό 100% στους δικαιούχους σύνταξης αναπηρίας που χρειάζονται συνεχή φροντίδα. Ισοδυναμεί με το 5% της βασικής σύνταξης αναπηρίας για ολική αναπηρία (100%). Το μηνιαίο επίδομα ανέρχεται στα €230,18 από την 1η Ιανουαρίου 2018.
Το βοήθημα αναπηρίας ισοδυναμεί με το επταπλάσιο ετήσιο ποσό της σύνταξης αναπηρίας για ολική αναπηρία (χωρίς προσαυξήσεις για εξαρτώμενα άτομα) επί το ποσοστό αναπηρίας.
Παρέχεται δωρεάν υγειονομική περίθαλψη από τα δημόσια νοσοκομεία και γιατρούς σε όλους τους δικαιούχους. Αν ο εργοδότης διαθέτει ασφάλεια υγείας, το κόστος των ιδιωτικών νοσοκομείων και ιατρών καλύπτεται μέχρι ενός ποσού που δεν υπερβαίνει τα τέλη που καταβάλλονται στα δημόσια νοσοκομεία από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι καλύπτεται μόνο η υγειονομική περίθαλψη που θεωρείται αναγκαία ως αποτέλεσμα της σωματικής βλάβης που υπέστη ο δικαιούχος.
Για τη χορήγηση του επιδόματος σωματικής βλάβης, χρειάζεται να υποβληθεί μια αίτηση, η οποία να συνοδεύεται με τα απαιτούμενα πιστοποιητικά εντός 21 ημερών από την ημερομηνία του ατυχήματος. Στην περίπτωση παροχών αναπηρίας, η αίτηση πρέπει να υποβληθεί εντός 3 μηνών.
Δίχτυ προστασίας οι τακτικοί έλεγχοι
Τα εργατικά ατυχήματα συνήθως σχετίζονται με τον τρόπο εκτέλεσης της εργασίας, όμως μπορεί να σχετίζονται και με ελαττωματικό εξοπλισμό ή με άλλες παραλείψεις από την πλευρά του εργοδότη.
Συνήθως αυτά τα περιστατικά δεν συμβαίνουν εκ προθέσεως, αλλά από διάφορες παραλείψεις του εργοδότη που νομικά μπορούν να θεωρηθούν ως αμέλεια διότι θα μπορούσαν με τη δέουσα επιμέλεια να προβλεφθούν.
Σε αυτό το πλαίσιο οι εργοδότες οφείλουν να προβαίνουν σε τακτικούς ελέγχους έτσι ώστε οι διάφοροι ενδεχόμενοι κίνδυνοι από την εργασία να εντοπίζονται εγκαίρως και να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα.
Αν οι εργοδότες αμελήσουν να προβούν σε τακτική εκτίμηση των κινδύνων που προκύπτουν από την εργασία, τότε μπορεί να θέτουν το προσωπικό, τους πελάτες και γενικά το κοινό σε κίνδυνο.
Τα πιο συνηθισμένα εργατικά ατυχήματα
Υπάρχουν αρκετά περιστατικά και παραδείγματα. Όταν οι εργοδότες δεν παρέχουν έναν ασφαλή χώρο εργασίας, όπου και υπάρχουν γλιστερά πατώματα, επικίνδυνα χημικά, εκτεθειμένα ηλεκτροφόρα καλώδια και άλλα. Ο εξοπλισμός πιθανώς να μη συντηρείται σωστά και να μη δουλεύει σωστά. Το προσωπικό δεν εκπαιδεύεται σωστά με αποτέλεσμα να ακολουθεί λανθασμένους και επικίνδυνους τρόπους και μεθόδους εργασίας.
Ο κατασκευαστικός κλάδος είναι εκ φύσεως ένας από τους ριψοκίνδυνους τομείς. Τα εργοτάξια και οι υπό ανέγερση οικοδομές είναι χώροι στους οποίους συμβαίνουν συχνά ατυχήματα. Γι’ αυτό τον λόγο το υπουργείο Εργασίας επιθεωρεί συχνά αυτούς τους χώρους και προβαίνει σε συστάσεις προς εφαρμογή των νομοθεσιών.
Ένας υπεύθυνος εργοδότης-εργολάβος αποφεύγει επικίνδυνες πρακτικές και θέτει ως πρωταρχικό στόχο την ασφάλεια και υγεία των εργοδοτουμένων του. Τα ατυχήματα που συμβαίνουν συχνά στον κατασκευαστικό τομέα είναι: Πτώση από σκαλωσιές, γλιστρήματα και στραβοπατήματα, πτώση από σκάλες, ατυχήματα με μηχανήματα όπως μπετονιέρες, κοπτικά εργαλεία κ.λπ, ανύψωση βαριών αντικειμένων χωρίς κατάλληλα εργαλεία.
Υπάρχουν τα εργατικά ατυχήματα σε εργοστάσια και αποθήκες. Οι εργοδότες σε αυτούς τους χώρους θα πρέπει να φροντίζουν έτσι ώστε να εκπαιδεύουν κατάλληλα στις διαδικασίες ασφάλειας και υγείας όλο το προσωπικό και, ακολούθως, να βεβαιώνονται ότι το προσωπικό έχει τον κατάλληλο εξοπλισμό και τηρεί της διαδικασίες όπως πρέπει.
Υπάρχουν και τα εργατικά ατυχήματα σε γραφειακούς χώρους, αλλά είναι λίγο πιο ανώδυνα. Οι χώροι εργασίας δεν είναι τόσο επικίνδυνοι όσο τα εργοτάξια, όμως, όταν δεν τηρούνται από τον εργοδότη οι κανόνες ασφάλειας και υγείας, μπορεί και στα γραφεία να συμβούν ατυχήματα.
Η συνηθέστερη αιτία ατυχημάτων στον τομέα ξενοδοχείων και εστιατορίων είναι από επιφάνειες οι οποίες είναι ολισθηρές από νερό, υπολείμματα τροφών ή λάδι. Οι εργαζόμενοι πρέπει να χρησιμοποιούν κατάλληλα υποδήματα, να κλείνουν τα ντουλάπια, τις πόρτες φούρνων και πλυντηρίων.
Ακόμη, πρέπει να υπάρχουν σημάνσεις ασφαλείας, επαρκής φωτισμός, αντιολισθητικοί τάπητες και στέρεες χειρολαβές στο κλιμακοστάσιο.
Οι περισσότεροι τραυματισμοί σε μια κουζίνα έχουν να κάνουν με κοψίματα από μαχαίρια, mixer και μηχανές τεμαχισμού τροφίμων, είτε κατά τη χρήση εργαλείων, είτε κατά τον καθαρισμό τους. Για την πρόληψη τέτοιων τραυματισμών, τα μαχαίρια πρέπει να είναι κοφτερά, να διατηρούνται σε καλή κατάσταση, να φυλάσσονται σε κατάλληλη θήκη, να πλένονται ξεχωριστά και να χρησιμοποιούνται για την εργασία για την οποία είναι κατάλληλα.
Οι εργαζόμενοι μπορούν να υποστούν σοβαρά εγκαύματα αν χρησιμοποιούν το λάδι ή το λίπος (ενώ είναι ακόμη ζεστά) ή αν δεν χρησιμοποιούν τον σωστό εξοπλισμό.
Χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες
Τα εργατικά ατυχήματα χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες: Μόνιμης ολικής ανικανότητας, μόνιμης μερικής ανικανότητας, προσωρινής ανικανότητας και θανάσιμου τραυματισμού, που οδηγεί στον θάνατο του εργαζομένου. Δεν υπάρχει ελάχιστη περίοδος για παροχές επιδομάτων λόγω εργατικού ατυχήματος.
Το επίδομα προσωρινής ανικανότητας ή εργατικού ατυχήματος καταβάλλεται σε κάθε μισθωτό ο οποίος είναι ανίκανος προς εργασία ως αποτέλεσμα ενός βιομηχανικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας.
Το επίδομα καταβάλλεται μέχρι και 12 μήνες από την ημερομηνία του ατυχήματος ή την έναρξη της νόσου.
Η σύνταξη αναπηρίας αποτελείται από ένα βασικό επίδομα και ένα συμπληρωματικό επίδομα που υπολογίζεται σε εβδομαδιαία βάση. Η εβδομαδιαία βασική παροχή είναι ίση με το 60% του μέσου όρου των εβδομαδιαίων βασικών ασφαλιστέων αποδοχών που ο ενδιαφερόμενος έχει λάβει κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους. Με την ενσωμάτωση του συμπληρώματος προστατευόμενων μελών, το βασικό επίδομα αυξάνεται σε 80%, 90% και 100% για ένα, δύο ή τρία προστατευόμενα μέλη αντίστοιχα (κατ’ ανώτατο όριο τρία προστατευόμενα μέλη).
Ένας σύζυγος θεωρείται προστατευόμενο μέλος εάν δεν εργάζεται και δεν λαμβάνει κανένα επίδομα από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Το εβδομαδιαίο συμπληρωματικό επίδομα ισούται με το 60% του μέσου όρου των εβδομαδιαίων αποδοχών που υπερβαίνουν τις εβδομαδιαίες βασικές συσσωρευμένες ασφαλιστέες αποδοχές των τελευταίων δύο ετών πριν από την ημέρα του ατυχήματος και για την οποία ο αιτών έχει καταβάλει εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.
Πού και πώς γνωστοποιούνται τα ατυχήματα
Αποτελεί υποχρέωση του υπεύθυνου για τη γνωστοποίηση προσώπου, σε πρώτο στάδιο, να ενημερώνει αμέσως το αρμόδιο Επαρχιακό Γραφείο Επιθεώρησης Εργασίας της επαρχίας όπου συνέβηκε το ατύχημα, με τον πιο γρήγορο πρακτικό τρόπο, π.χ. τηλεφωνικά, με τηλεομοιότυπο ή με τη συμπλήρωση και υποβολή του ηλεκτρονικού εντύπου γνωστοποίησης, που βρίσκεται καταχωρημένο στην επίσημη ιστοσελίδα του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας.
Εντός 15 ημερών από την ημερομηνία του ατυχήματος, το ατύχημα θα πρέπει να γνωστοποιείται και γραπτώς. Ο παθών ή άλλος επηρεαζόμενος μπορεί να ζητά, ο ίδιος ή μέσω του εκπροσώπου του, με γραπτό αίτημα που διαβιβάζεται προς το αρμόδιο Επαρχιακό Γραφείο Επιθεώρησης Εργασίας και να εξασφαλίζει, εφόσον καταβάλει τα σχετικά τέλη, αντίγραφο της έκθεσης διερεύνησης του ατυχήματος, στις περιπτώσεις που τέτοια έκθεση έχει ετοιμαστεί.
Στην περίπτωση που ο παθών ή άλλος επηρεαζόμενος καταχωρήσει σε δικαστήριο πολιτική αγωγή με την οποία ζητά αποζημιώσεις μπορεί, μέσω της δικαστικής διαδικασίας, να ζητήσει την κατάθεση στο δικαστήριο των πληροφοριών που συγκέντρωσε ο επιθεωρητής ο οποίος διερεύνησε το ατύχημα.
Οι δικαιούχοι σύνταξης αναπηρίας, με βαθμό αναπηρίας 100%, που χρειάζονται συνεχή φροντίδα, δικαιούνται εκτός από τη σύνταξη αναπηρίας και ειδικό επίδομα τακτικής φροντίδας, το οποίο καθορίζει το Ιατρικό Συμβούλιο σύμφωνα με τη νομοθεσία Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Ποιος είναι ο κατάλογος επαγγελματικών ασθενειών
Επαγγελματική ασθένεια θεωρείται η ασθένεια που προκαλείται από την απασχόληση μισθωτού σε ορισμένα επαγγέλματα. Οι επαγγελματικές ασθένειες που καλύπτει η νομοθεσία Κοινωνικών Ασφαλίσεων και οι εργασίες οι οποίες αναγνωρίζεται ότι προκαλούν τις ασθένειες αυτές καθορίζονται σε ειδικούς κανονισμούς.
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση από επαγγελματικές ασθένειες. Περίπου το ένα τρίτο των θανάτων αυτών αποδίδεται σε επικίνδυνες ουσίες στον χώρο εργασίας, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και ο αμίαντος. Στον κατάλογο των επαγγελματικών νοσημάτων περιλαμβάνονται:
Ασθένειες που προκαλούνται από χημικούς παράγοντες όπως χλώριο, αμμωνία, νικέλιο, μόλυβδο, μονοξείδιο του άνθρακα και πολλές άλλες ουσίες.
Δερματικές ασθένειες και καρκίνοι του δέρματος που οφείλονται στην αιθάλη, την πίσσα, την άσφαλτο, τα ορυκτέλαια κ.ά.
Ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος και καρκίνοι όπως αμιάντωση, μεσοθηλίωμα λόγω εισπνοής σκόνης αμιάντου (στην Κύπρο έχουν καταγραφεί στο παρελθόν αρκετές τέτοιες περιπτώσεις λόγω της λειτουργίας του μεταλλίου Αμιάντου), πνευμοκονιάσεις οφειλόμενες σε σκόνες πυριτικών ορυκτών, εξωγενείς αλλεργικές κυψελίτιδες κ.ά.
Η αναγνώριση μιας επαγγελματικής ασθένειας είναι μια δύσκολη διαδικασία η οποία πολλές φορές απαιτεί τη συνεργασία πολλών επιστημόνων, ιατρών, τεχνικού και άλλου εργαστηριακού προσωπικού.
Απαραίτητες προϋποθέσεις για την αναγνώριση μιας ασθένειας ως επαγγελματικής είναι η γνώση του εργασιακού περιβάλλοντος και των συνθηκών εργασίας και ο εντοπισμός των βλαπτικών παραγόντων στον χώρο εργασίας.
